Creu “cerbyd” cymunedol i gymryd cyfrifoldeb am y prosiect a’i yrru yn ei flaen

Cafodd cwmni anghorfforedig o’r enw The Dulas Valley Community Wind Partnership (DVCWP) ei greu yn yr ail gyfarfod cyhoeddus. Talodd pobl £10 yr un i ariannu’r costau datblygu – yn bennaf ffi’r cais cynllunio a chostau llunio’r cais a’r datganiad amgylcheddol. 

Roedd barn leol yn amrywio o hynod gefnogol i ofalus yn y cyfarfod cyhoeddus cyntaf, gyda rhywfaint o bryder am yr effaith weledol a sŵn.  

Roedd y mwyafrif yn falch o’r syniad o bobl leol yn manteisio ar ynni gwynt, yn hytrach na datblygwyr o du allan i’r ardal. Roedd un aelwyd wedi mynegi gwrthwynebiad mawr, ond wedi symud o’r ardal cyn i’r prosiect ddwyn ffrwyth. Roedd unigolyn o du allan i’r gymuned wedi siarad yn erbyn tyrbin gwynt yn yr ail gyfarfod, ond daeth i’r casgliad na fyddai’n cychwyn ymgyrch yn ei erbyn gan y gallai weld y gefnogaeth, a’i fod yn dyrbin gweddol fach.

Ymchwil pellach ac ymgais i gynyddu aelodaeth

Cafwyd ymdrechion i gynyddu aelodaeth y Mudiad trwy’r wasg leol, ar lafar a thrwy roi taflenni mewn llefydd fel y neuadd bentref ac yn y cynllun blychau llysiau.  

Rhoddwyd cyfrifoldeb dros reoli a datblygu’r broses i dri am gyfnod, yn cynnwys dewis tyrbin a dylunio’r system, yn gyfnewid am ychydig o arian ac addewid o gyfranddaliadau.  

Serch hynny, rhoddwyd swm sylweddol o amser ganddynt hwy ac unigolion eraill.

Trafodaethau â pherchnogion y safle oedd yn cael ei ffafrio

Y bwriad ar y pryd oedd gosod tyrbin 30kW ger y tyrbin 15kW oedd eisoes uwchlaw CDA. Cyfrifwyd y byddai 30 kW yn ddigon o ddarparu digon o ynni ar gyfer y rhan fwyaf o anghenion CDA, gyda’r gweddill ar gael i’w drosglwyddo i wres. Ni chredwyd y byddai llawer ar ôl i’w drosglwyddo i’r grid, felly doedd uwchraddio’r grid lleol gwan ddim yn bryder mawr ar y pryd.

Ymddiriedolaeth oedd yn berchen ar y tir, a dim ond un o’r pedwar oedd yn gwneud penderfyniadau oedd yn lleol. Roedd hyn yn ei gwneud yn anodd cyfathrebu’n effeithiol.

Sicrhau cymorth grant

Bu ecodyfi’n llwyddiannus gyda chais i Ymddiriedolaeth Ynni Gwyrdd ScottishPower am grant yn ychwanegol at yr un a sicrhawyd eisoes gan y Comisiwn Ewropeaidd (ERDF).  

Ymgorfforodd Asiantaeth Ynni Powys y prosiect mewn cytundeb ariannu a gafodd gyda'r Ymddiriedolaeth Arbed Ynni (EST). Defnyddiwyd rhan o'r arian EST fel grant cyfalaf a’r gweddill i brynu cyfranddaliadau. Cafodd y rhain eu rhoi yn y Gronfa Ynni Cymunedol leol, sy'n ceisio lleihau allyriadau carbon a mynd i'r afael â thlodi tanwydd.

Llunio a chyflwyno cais cynllunio (gan gynnwys Asesiad Effaith Amgylcheddol manwl); trafod gyda chynllunwyr lle bo hynny'n briodol

Treuliwyd amser sylweddol ar y cais cynllunio gan bedwar gweithiwr proffesiynol lleol, nad oeddent yn codi tâl ar y pryd, ond a gafodd eu gwobrwyo â chyfranddaliadau yn y pen draw fel ad-daliad am eu gwaith ar y dirwedd, sŵn a gwaith rhagfynegi arall.

Sicrhau caniatâd cynllunio gyda newidiadau heb eu rhagweld i’r cynllun (er mwyn gallu archebu’r tyrbin pan fyddai’r arian ar gael)

Dim ond un llythyr a dderbyniwyd yn gwrthwynebu’r cais cynllunio. Roedd Parc Cenedlaethol Eryri wedi gwrthwynebu ar y sail y byddai i’w weld o’r Parc a Chyngor Cefn Gwlad Cymru yn mynegi rhai amheuon.

Er gwaethaf addewidion blaenorol, daeth yn amlwg na fyddai’r tyrbin 30kW oedd yn cael ei ddatblygu yn yr Almaen ar gael yn y DG yn ddigon buan ar gyfer y prosiect. Dyfarnwyd tyrbin 2 lafn arall yn annerbyniol gan y swyddog cynllunio. Y dewis arall agosaf oedd tyrbin 50kW o’r UDA, felly ail-gyfrifwyd y costau ac addaswyd y cynllun ar sail hynny. Pan wrthwynebodd y swyddog cynllunio’r tŵr latis oedd yn dod yn safonol, edrychwyd ar y posibilrwydd o gomisiynu tŵr tiwb addas yn y DG. Yn y pen draw, roedd hyn a’r newid cyson yn y gyfradd gyfnewid ar gyfer y ddoler yn golygu fod y costau’n uwch na’r gyllideb, a newidiwyd y cynllun i gael tyrbin 75 kW ail law o Ddenmarc. Derbyniwyd hyn fel newid i’r cais.

Trafod telerau gwerthu trydan

Er bod y ceblau newydd (o’r tyrbin, trwy bwynt cysylltu oedd yn bodoli â’r grid, ac ymlaen i CDA) yn ei gwneud yn bosibl i’r grŵp gyflenwi trydan i’r grid lleol os byddai angen, cadwyd at y model gwreiddiol o gael un defnyddiwr.

Roedd hyn yn cynnig sicrwydd o gytundeb tymor hir mewn marchnad gyfnewidiol ar adeg pan oedd y farchnad drydan ei hun yn gweld newid sylweddol. Roedd hefyd yn cynnal y bartneriaeth gyda CDA. 

Roedd tair haen brisiau i'r cytundeb prynu, i adlewyrchu'r defnydd o'r ynni. Mae gwerth uchel i'r gyfran gyntaf a gynhyrchir (y flwyddyn) oherwydd ei fod yn disodli trydan a fyddai fel arall yn cael ei brynu i mewn neu’n cael ei gynhyrchu'n ddrud ar y safle. Mae pris yr ail gyfran yn adlewyrchu gwerth tanwydd gwresogi, ac mae gwerth is i unrhyw gynhyrchu dros ben, sy'n cynrychioli "ynni dros ben" i'r grid.  

Archebu tyrbin gwynt a chyhoeddi contractau ar gyfer adeiladu a chomisiynu

Roedd un aelod yn beiriannydd ymarferol oedd â phrofiad gyda thyrbinau gwynt. Yn y pen draw, ef oedd aelod arweiniol y tîm adeiladu. Ond cyn hynny, cafodd ei anfon i Ddenmarc gan y grŵp i archwilio'r tyrbin arfaethedig ac i drafod gwaith adnewyddu hanfodol. Gwnaed hyn rhain gan y gwneuthurwr gwreiddiol (Vestas) cyn ei gludo, ar wahân i baentio'r tŵr. Gwnaed hyn gan aelodau gwirfoddol ar ôl iddo gyrraedd.

Anfonwyd gwahoddiadau i dendro i gwmnïau peirianneg sifil perthnasol, er y gobeithiwyd y byddai consortiwm o CDA ac unigolion lleol (fel gyrrwr JCB) yn cael ei ffurfio ac yn gwneud cais. Yn y diwedd, rhoddwyd y contract i CDA, a roddodd is-gontractau'n lleol. Dewisodd rhai isgontractwyr gymryd cyfranddaliadau yn hytrach nag arian parod, fel y gwnaeth CAT Consultancy (ar gyfer eu helfen elw).

Ymestyn aelodaeth y grŵp cymunedol o fewn y gymuned leol trwy weithgareddau marchnata a chofrestru’r grŵp fel Cymdeithas Ddiwydiannol a Darbodus

Roedd angen endid cyfreithiol gydag atebolrwydd cyfyngedig, felly crëwyd Ynni Adnewyddadwy Cymunedol Bro Ddyfi (BDCR).

Awgrymodd cyfreithiwr arbenigol y dylid cofrestru o dan y Ddeddf Cymdeithasau Diwydiannol a Darbodus yn hytrach na’r Ddeddf Cwmnïau, yn bennaf gan fod y Rheolau wedi’u llunio i roi un bleidlais i bob aelod, yn hytrach nag un i bob cyfran.

Mae modelau cyfansoddiadol eraill yn bodoli ar gyfer perchnogaeth gymunedol.  

Denu Cyllid digonol trwy gyfranddaliadau

Cyflwynodd y Clwb Buddsoddi mewn Ynni Adnewyddadwy (REIC) y cynnig cyfranddaliadau i’w aelodau, ar sail y wybodaeth a gafodd gan BDCR. Gwnaeth BDCR gyflwyniad i aelodau’r REIC yn lleol mewn cyfarfod arbennig.

Roedd holl aelodau DVCWP aelodaeth am ddim o’r REIC, gan mai hwn fyddai prosiect peilot REIC. Sefydlwyd REIC gan Dulas Ltd a Groundwork Bridgend yn ystod prosiect gyda nawdd Ewropeaidd i hwyluso prynu cyfranddaliadau mewn prosiectau ynni adnewyddadwy (gan unigolion cymwys), lle byddai cyflwyno prosbectws i’w cyhoedd yn rhy ddrud.

Cytunodd Cwmni Cydweithredol Baywind Energy i warantu'r cynnig – byddent yn prynu unrhyw gyfranddaliadau fyddai heb eu gwerthu. Roedd hyn yn rhoi hyder i'r grŵp fwrw ymlaen. Yn y pen draw, roedd gormod o alw am gyfranddaliadau, a bu'n rhaid cyfyngu unigolion i £1,000 yr un. Pennwyd yr isafswm cyfranddaliadau ar £100.